Govert Buijs, hoogleraar maatschappelijke en economische vernieuwing, pleit voor minder onderwijs aan het begin van het leven en meer ruimte voor omscholing en carrièreswitches op latere leeftijd. 

Buijs: „In het huidige onderwijssysteem moeten mensen aan het begin van het leven veel belangrijke  keuzes maken. Welke vakken ze willen volgen op hun middelbare school en later welke studie ze willen doen. Vaak op momenten dat ze zichzelf nog niet goed kennen. En ben je klaar met studeren? Dan moet je het daarmee doen. Een carrièreswitch maken op latere leeftijd wordt nu niet genoeg ondersteund. Ik zie het onderwijs liever parallel aan de levensloop.”

Is het belang van omscholen en carrièreswitches groter geworden volgens u? 

„We leven nu veel langer en de mate van dynamiek in de samenleving is groter. Voorheen waren beroepen en sectoren stabiel. In de landbouw ging het bedrijf vaak over van vader op zoon. En timmerman of bouwer was je voor je hele leven."

„Nu ontstaan er voortdurend nieuwe beroepen. Neem de IT-revolutie. Het internet is pas sinds de afgelopen 25 jaar volledig gangbaar. Beroepen worden daardoor geautomatiseerd en weggeautomatiseerd. Dat we één keer een beroep kiezen voor ons hele leven is niet meer van deze tijd. We moeten de maatschappij zo inrichten dat het makkelijker wordt om je gedurende je leven te kunnen omscholen. Niet alleen opwaarts naar een hogere functie, maar ook zijwaarts naar een andere sector."

„Je zou daarbij kunnen denken aan een systeem van leerrechten, een strippenkaart voor te volgen opleidingen. Voor de hand zou ook liggen om het huidige onderscheid tussen bachelor en master zwaarder aan te zetten. Je volgt een driejarige basisopleiding, dan ga je werken en na enkele jaren volg je een masteropleiding. Daardoor komt de praktijk binnen in het onderwijs, en de wetenschap komt binnen in de praktijk. Zelf heb ik gemerkt hoe ontzettend stimulerend het is om onderwijs te geven aan en met mensen met werkervaring. Dat is voor iedereen goed."

U vindt dus dat de bal bij de overheid ligt en dat het geen particuliere verantwoordelijkheid is?

„Een echte VVD’er zou zeggen: studeren is een investering in jezelf, dus je krijgt geen studielening, leen maar bij een bank. Naar het Amerikaanse systeem. Ik zou zeggen: geef mensen wel een studiebeurs, maar laat ze later, als ze naar rato meer verdienen, ook meer belasting betalen. We doen als samenleving een investering in je en als je daar later bovenmatig van profiteert, moet je daar ook veel meer van afdragen."

Makkelijker omscholen of bijleren betekent dus meer potentiële kandidaten op de momenteel lastige arbeidsmarkt. Wat betekent het investeren in persoonlijke ontwikkeling voor werkgevers? 

„Je ziet wat er gebeurt als die mogelijkheden er niet zijn. In belangrijke sectoren, zoals het onderwijs of de zorg, stromen veel mensen uit omdat ze onvoldoende kunnen groeien. Het werken in een andere sector, waar wel doorgroeimogelijkheden zijn, wordt aantrekkelijker voor mensen die het gevoel hebben dat ze vastzitten. Veel mensen die op latere leeftijd wel een carrièreswitch maken, gaan aan de slag als zzp'er."

„De gevolgen van die zzp-groei zijn voor de maatschappij en het sociale zekerheidsstelsel niet positief. Als twintig procent niet bijdraagt, dan is dat voor de hele maatschappij voelbaar. Ook zijn zzp'ers vaak kostbaarder. Voor hetzelfde werk vragen ze meer. Maar die zzp’ers zelf? Die zijn vaak erg tevreden omdat ze regie en zeggenschap voelen. Als werkgever moet je er dus voor zorgen dat je werknemers het gevoel hebben dat ze verder kunnen komen. En zo wordt de uitstroom richting het zzp-schap vanzelf minder."

En wat betekent het bijscholen voor het werkgeluk van iemand zelf? 

„Het brengt iemand meer dan kennis alleen. Mensen raken niet in een sleur, ontplooien nieuwe kanten van zichzelf en dat zorgt voor meer werkgeluk. Belangrijk is daarbij vaak ook dat een opleiding tot een erkende graad leidt. Dan markeer je een nieuwe stap."

Dit jaar draait er vanuit de overheid een pilot met STAP-budgetten, een budget van 1000 euro per jaar voor scholing en ontwikkeling voor elke Nederlander. Wat vindt u daarvan? 

„Het STAP-budget is een kleine stap in de goede richting. Blijkbaar is er bij de overheid een lichtje gaan branden dat levenslange scholing belangrijk is. Toch kun je niet veel doen van dat bedrag. Een van de pijnpunten is dat een aantal jaar geleden het collegegeld voor een tweede studie gigantisch is verhoogd. Zo wordt omscholing erg ontmoedigd. Dat moet zo snel mogelijk van tafel."

Investeert u in uw eigen ontwikkeling?

„Ha, eigenlijk niet. Toch ontwikkel ik me continu. Ik heb het geluk dat ik werk in een setting waarin ik voortdurend bezig ben nieuwe kennis te verwerven. Ook aan een universiteit bestaat er een risico dat mensen redelijk vast komen te zitten in een specialisme, maar over het algemeen is er veel ruimte voor vernieuwing. En zelf kan ik me - als filosoof - met veel thema’s bemoeien. Door die vrijheid ervaar ik veel vreugde in mijn werk.” 

Geïnspireerd geraakt door het interview met Govert Buijs, of liep je al rond met de gedachte om in het nieuwe jaar van start te gaan met een opleiding of cursus? De VU biedt tal van mogelijkheden, op allerlei vakgebieden. Of je nu je MBA wilt halen of uit persoonlijke interesse een college kunstgeschiedenis wilt volgen. Alles om jezelf te blijven ontwikkelen, bij je eigen universiteit.

BEKIJK ONZE OPLEIDINGEN EN CURSUSSEN
- VU voor Professionals
- HOVO Amsterdam